kanser aşısında devrim: farelerde %88 başarılı süper adjuvan nanopartikül aşısı

UMass Amherst’den bir araştırma ekibi, agresif kanser türlerini önlemede olağanüstü sonuçlar gösteren yeni bir nanopartikül tabanlı aşı geliştirdi. Melanom, pankreas kanseri ve üçlü negatif meme kanserinde test edilen aşı, aşılanan farelerin %80-88’ini tümör oluşumundan korudu ve kanserin akciğerlere yayılmasını neredeyse tamamen engelledi.

Aşının Başarısı: Rakamlarla Gerçek Başarı Öyküsü

Araştırma, iki farklı deney grubunda şaşırtıcı sonuçlar ortaya koydu:

1. Melanoma-Özgül Aşı Deneyi:

insanın içinde yaşayan sensörler: genetiği değiştirilmiş bakterilerle kablosuz sağlık devrimi

×

• 80%’i tümör oluşmadan 250 gün boyunca yaşadı
• Kontrol grubundaki tüm fareler 35 gün içinde tümör geliştirdi
• Akciğer metastazı oluşumu tamamen engellendi

2. Tümör Lizat Aşısı (Platform Yaklaşımı):

• Pankreas kanseri: %88 tümör reddetme oranı
• Meme kanseri: %75 tümör reddetme oranı
• Melanom: %69 tümör reddetme oranı

Bu, özellikle zorlu kanser türleri için eşi benzeri görülmemiş bir başarıdır. Pankreas kanserinin 5 yıllık sağkalım oranı sadece %13’tür ve konvansiyonel tedavilere dirençlidir.

Nasıl Çalışıyor? “Süper Adjuvan”ın Sırrı

Aşının 2 Temel Bileşeni

Her aşı gibi bu nanopartikül aşısı da iki ana bileşenden oluşuyor:

1. Antijen: Bağışıklık sisteminin tanımasını öğrendiği kanser hücresi parçaları (melanom peptidleri veya tümör lizatı)
2. Adjuvan: Bağışıklık sistemini “uyaran” ve güçlü bir yanıt oluşturan uyarıcı madde

İşin Sihirli Kısmı: Çifte Yolak Aktivasyonu

Dr. Prabhani Atukorale (UMass Amherst’de yardımcı doçent) ve ekibi, nanopartikül içinde iki kritik immün uyarıcı yolaktaki agonistleri birleştirdi:

• STING (Interferon Genlerini Uyarıcı Faktör) Yolağı: Vücudun viral enfeksiyonları tanıma mekanizması. “Bağışıklık sistemini virüs olduğuna inandırıyoruz” diyen Atukorale, bu yolla bağışıklığın kansere karşı güçlü bir savunma başlattığını açıklıyor.
• TLR4 (Toll-benzeri Reseptör 4) Yolağı: STING aktivasyonunun etkilerini güçlendiren ikinci bir sinyal yoludur.

Bu iki agonist, normalde suyla yağ gibi birbirine karışmayan moleküllerdir. Ancak lipid nanopartikül tasarımı, onları stabil bir şekilde bir arada tutarak aynı hedef hücreye eşzamanlı ulaşmalarını sağlıyor. Bu sinerjik etki, tip I interferon ve proinflamatuar sitokin üretimini artırıyor, antijen sunan hücrelerin (dendritik hücreler ve makrofajlar) aktivasyonunu maksimize ediyor.

Bu teknoloji, “süper adjuvan” olarak adlandırılıyor çünkü geleneksel aşılardaki adjuvanlardan çok daha güçlü, çok yönlü bir bağışıklık aktivasyonu sağlıyor.

Sistemik Bağışıklık Hafızası: Tüm Vücudu Koruma

Dr. Atukorale bu özelliği “hafıza bağışıklığı” olarak tanımlıyor ve platformun en büyük avantajı olduğunu vurguluyor:

“Gerçek bir avantaj, hafızanın sadece lokal olarak değil, sistemik olarak sürdürülmesidir. Vücudun tüm coğrafyasını kapsayan bir bağışıklık hafızamız var; bu, metastazı engellemede kritik öneme sahiptir.”

Fareler, aşılandıktan haftalar sonra kanser hücreleriyle enfekte edildiğinde bile, bağışıklık sistemi hızla tanıyarak ve imha ederek yanıt verdi. Bu, akciğere metastazı engellemede özellikle kritik öneme sahip.

Platform Yaklaşımı: “Tak Çalıştır” Kişiselleştirme

En heyecan verici yönlerden biri, teknolojinin modüler ve kişiselleştirilebilir olması. Araştırmacılar iki farklı strateji geliştirdi:

1. Hedefli Antijen Yaklaşımı: Belirli kanser türleri için bilinen peptidler kullanıldı
2. Tümör Lizat Yaklaşımı: Hastanın kendi tümöründen alınan parçalanmış hücre içeriği kullanıldı

İkinci yöntem, özellikle devrimseldir çünkü:

• Her kanser için özel antijen dizilimi gereksinimini ortadan kaldırır
• Genomik dizileme veya ileri biyoenformatik gerektirmez
• “Tak Çalıştır” olarak tanımlanan bir platform sunar

Dr. Marcus Ruscetti (UMass Chan Medical School) ekliyor: “Modüler doğa, her hasta için kişiselleştirilebilir terapilere olanak tanır. Agonist oranlarını, ilaç kombinasyonlarını, hedefleme moleküllerini ayarlayabiliriz ama temelde aynı platformu koruruz.”

NanoVax Therapeutics: Laboratuvardan Kliniğe Yolculuk

Bu başarı, akademik bir projeden ötesine geçti. Dr. Atukorale ve Griffin Kane, bu teknolojiyi ticarileştirmek için NanoVax Therapeutics adlı bir startup kurdu.

Griffin Kane, CEO ve Kurucu Ortak:

“Şirketimizin temelindeki teknoloji, bu nanopartikül ve tedavi yaklaşımıdır. Prabhanı’nın geliştirdiği bu platform, kliniğe taşıma çabalarımızı hızlandırıyor ve nihai hedefimiz hastaların hayatlarını iyileştirmek.”

Şirket, hem profilaktik (yüksek riskli kişiler için önleyici) hem de terapötik (hali hazırda kanseri olan hastalar için tedavi edici) aşı versiyonlarını geliştirmeyi hedefliyor. Atukorale ve Kane, teknolojinin klinik çevirisi için “ilk risk azaltma adımlarını” attıklarını belirtiyorlar; bu, preklinik deneylerin tamamlandığı ve insan deneylerine hazırlık yapıldığı anlamına geliyor.

Karşılaştırma: Geleneksel Aşı vs. “Süper Adjuvan”

Table

Copy

Önceki Çalışma: Tümörleri Küçültme Başarısı

Bu keşif, Dr. Atukorale’ın 2024 Ağustos’ta Science Translational Medicine dergisinde yayınlanan önceki çalışmasının üzerine inşa edildi. O çalışmada:

• 9 fareden 8’inde pankreas tümörlerinde nekroz ve küçülme görüldü
• 2 farede tümörler tamamen yok oldu (bu modelde daha önce hiç görülmemiş bir başarı)
• STING ve TLR4 agonistleri + MEK/CDK4-6 inhibitörleri kombinasyonu kullanıldı

Önceki çalışma tedavi odaklıyken, yeni çalışma önleme odaklıdır. Bu, aynı teknolojinin her iki senaryoda da çalıştığını gösteriyor.

Önemli Uyarılar: Farelerden İnsanlara Uzun Yol

Bu araştırma, Ekim 2025’te Cell Reports Medicine dergisinde hakemli olarak yayınlanmış olmasına rağmen, henüz insan klinik deneyleri aşamasına gelmemiştir. Araştırmacılar kendileri de bu noktanın altını çiziyor:

• Fare modelleri: Sonuçlar sadece farelerde elde edildi; insan immünolojisi daha karmaşıktır
• Uzun vadeli güvenlik: 250 günlük çalışma, kanser önlemede ömür boyu koruma gereksinimi ile kıyaslandığında kısadır
• Maliyetler: Kişiselleştirilmiş tümör lizat aşıları, üretim ve uygulama maliyetleri yüksek olabilir
• Otoimmün risk: Bağışıklık sistemini aşırı uyarma riski dikkatle değerlendirilmelidir

Ancak Dr. Atukorale, bu teknolojinin özellikle yüksek kanser riski taşıyan genetik hastalıkları (örn. BRCA mutasyonları) olan kişiler veya güçlü aile öyküsü bulunanlar için profilaktik kullanımının mümkün olabileceğini belirtiyor.

Gelecek Planları: Terapötik Aşı ve Ötesi

Araştırmacıların önümüzdeki 3-5 yıl için planları:

1. Terapötik Aşı Geliştirme: Hali hazırda kanseri olan hastalar için kullanım
2. Preklinik Güvenlik Çalışmaları: Toksisite ve uzun vadeli etkilerin değerlendirilmesi
3. İnsan Klinik Deneyleri: Faz I deneylerinin başlatılması
4. Kişiselleştirilmiş Tedavi Optimizasyonu: Her hasta için optimal agonist oranlarının belirlenmesi
5. Yeni Kanser Türleri: Kolorektal kanser, akciğer kanseri, kolanjiyokarsinoma gibi diğer zorlu kanserlerde test edilmesi

Dr. Atukorale’a göre: “Bu platformun asıl gücü, her hastaya göre ayarlanabilir olmasıdır. Kanser tedavilerinin kişiselleştirilmesi gerektiği bir çağda, bu teknoloji bu ihtiyaca cevap verebilir.”

Sonuç: Gerçekten “Evrensel” Mi?

“Evrensel kanser aşısı” ifadesi biraz iddialı olabilir, ancak bu teknoloji şu an bilinen en yakın adaylardan biri görünüyor. Platformun gücü:

• Çoklu kanser türleriyle çalışabilmesi
• Önleyici ve tedavi edici her iki amaçla da kullanılabilmesi
• Kişiselleştirilebilir ve modüler olması
• Metastazı engelleyebilmesi

Aslında bu, tek bir aşının bütün kanserleri önlemesi değil; tek bir platformun farklı kanserler için hızla uyarlanabilir aşılar üretebilmesi demek.

Dr. Griffin Kane’in dediği gibi: “Amacımız, kanser hücrelerini tanımayı ve nötralize etmeyi öğreten, hastalık kendini göstermeden önce bağışıklık sistemini eğiten yeni nesil özelleştirilebilir kanser aşıları geliştirmektir.”

Kaynaklar

• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/41072409
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39196958
• https://nanovaxtherapeutics.com
• https://www.umass.edu/news/article/umass-amherst-researchers-create-nanoparticle-vaccine-prevents-cancer-mice
• https://scitechdaily.com/scientists-close-in-on-a-universal-cancer-vaccine